Maart 2017 - De koekoek is na een winterverblijf en lange tocht vanuit tropisch West-Afrika weer terug in Nederland en België. Gemiddeld arriveren de eerste Koekoeks medio april, alhoewel er in de laatste zes jaar een lichte trend is te zien dat ze eerder terugkomen. Ze staan bekend om het bijzonder fenomeen dat ze hun eieren in andermans nesten leggen. Koekoeks brengen geen jongen groot en zullen na het leggen van hun eieren in juni/juli weer terugvliegen naar West-Afrika.
Koekoeks leggen hun eieren voornamelijk in de nesten van graspiepers, heggenmussen en kleine karekieten, ook wel waardvogels genoemd. In ieder nest leggen ze één ei en zo kunnen ze in één jaar wel 25 nesten bezetten. De eieren van een koekoek komen vaak sneller uit, waarna het jong de andere eieren of kuikens uit het nestje duwt. De waardvogels zien het koekoeksjong als hun eigen kuiken en beginnen de koekoek vol te proppen. Vaak bedelt het koekoeksjong zo erg dat nabije vogels meehelpen met het voeden van het koekoeksjong. Na een kleine drie weken verlaat die het nest, waarna hij nog eens twee à drie weken wordt bijgevoerd door zijn waardvogels. Pas in september vliegt de nieuwe generatie koekoeks naar West-Afrika waar hun echte ouders ook overwinteren.
Bijzonder dieet
De koekoek is een vogel die op de grond en in struiken foerageert. Zo eet hij voornamelijk insecten en eieren van waardvogels. Het bijzondere aan het dieet van de koekoek is dat hij ook harige rupsen eet, zoals de processierups. Harige rupsen zijn vaak rijk aan melkzuur en worden omdat ze giftig zijn niet vaak door vogels gegeten. De koekoek blijkt hier geen last van te hebben door een extra beschermende laag op zijn maagwand.
Klimaatverandering
Vanaf de jaren ’60 gaat het zeer slecht met de koekoek, in de jaren ’90 was zelfs een grote achteruitgang te zien. De oorzaak van de achteruitgang van de koekoek is nog onbekend en is waarschijnlijk een samenvoeging van oorzaken. Zo is het aantal waardvogels afgenomen en vindt er veel ontbossing plaats in de overwinteringsgebieden in West-Afrika. Onderzoek van de universiteit van Milaan concludeert dat de achteruitgang van de koekoek waarschijnlijk een gevolg is van klimaatverandering. Doordat de waardvogels eerder uit de overwinteringsgebieden terugkomen, beginnen ze eerder met broeden. De koekoek daarentegen kwam niet eerder terug, waardoor er minder geschikte nesten van waardvogels beschikbaar waren. Sinds begin deze eeuw blijkt de populatie broedende koekoeks zich gelukkig te stabiliseren, de laatste jaren is er zelfs een magere stijging waar te nemen. Of deze stijging te verklaren is door de trend dat de koekoeks de laatste jaren eerder terugkomen naar Nederland wordt nader onderzocht.
Vogel van het jaar
Vogelbescherming Nederland heeft de koekoek uitgeroepen tot vogel van het jaar 2017. Hiermee hopen ze extra aandacht te genereren voor de bescherming van de koekoek en extra kennis te vergaren over de achteruitgang. Met die kennis kan de koekoek in de toekomst beter worden beschermd. Waarnemingen kunnen worden gedeeld via www.waarneming.nl en avimap. Ook kan gebruik worden gemaakt van de hashtag #jvdKoekoek om extra aandacht te geven aan deze bijzondere vogel.
Foto is gemaakt door Martijn Bot.